Արդարադատության նախարարության Հարկադիր կատարումն ապահովող
ծառայության վերաբերյալ ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանին ուղղվող բողոքների
քննարկումը ցույց է տալիս, որ շարունակվում են համակարգային բնույթ ունեցող
խնդիրները։ Նման օրինակ է մարդկանց բռնագանձման ոչ ենթակա դրամական միջոցների վրա
բռնագանձում տարածելու պրակտիկան։ Խոսքը, հատկապես վերաբերում է հաշմանդամության
կենսաթոշակների վրա տարածվող բռնագանձումներին, որոնց հետևանքով էլ մարդիկ
հայտնվում են քաշքշուկների մեջ ու կանգնում իրավունքների խախտումների առաջ։
Հարցն այն է, որ բռնագանձում տարածելուց հետո, երբ մարդիկ
զանգահարում կամ այլ կերպ դիմում են Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայություն՝
վերացնելու համար անօրինական բռնագանձումը, ծառայությունը բռնագանձումը վերացնելու
փոխարեն դիմողից պահանջում է հիմնավորել, թե ինչու չէր կարելի բռնագանձում տարածել
այդ գումարի վրա: Ավելին, պահանջում են նաև ներկայացնել այդ ամենը հիմնավորող
ապացույցներ՝ ասենք, գրավոր դիմումով կամ բանկից տեղեկանք ներկայացնելով:
Մինչդեռ, ծառայությունն ինքը պետք է նախապես ձեռնարկած միջոցներով
պարզեր, որ այն գումարը, որի վրա պատրաստվում է տարածել բռնագանձում, վճարված է
քաղաքացուն՝ որպես բռնագանձման ոչ ենթակա հաշմանդամության կենսաթոշակ կամ, օրինակ,
նպաստ: Անգամ եթե հարցը բանկի հետ է կապված, միևնույն է՝ պետությունը պետք է
ներդրած մեխանիզմների հաշվին լուծի այդ հարցը:
Այլ կերպ ասած, պետության չհաշվարկված գործողությունների պատճառով
թույլ տված թերությունները շտկելու բեռը հաշմանդամություն ունեցող անձի վրա
թողնելն անթույլատրելի է: Պետությունն ինքը պետք է ահազանգ ստանալուն պես անհապաղ
պարզի իրականությունը, այդ թվում՝ եթե սխալ բռնագանձում է տարածել և լուծի
առաջացած խնդիրը:
Պաշտպանին հասցեագրված բողոքներից մեկով 2-րդ խմբի
հաշմանդամություն ունեցող անձը հայտնել է, որ իր մեկ ամսվա կենսաթոշակից
բռնագանձում է կատարվել։ Նա նշել է նաև, որ բնակվում է մարզում, վատառողջ,
անընդհատ բուժում է ստանում հանրապետության տարբեր հաստատություններում, ունի
դեղորայքի կարիք։ Նշվածի կապակցությամբ Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայությունը
Պաշտպանի աշխատակազմին տեղեկացրել է, որ բանկը սխալմամբ հաշմանդամության
կենսաթոշակի գումարը փոխանցել է Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայությանը՝ որպես
այլ եկամուտ: Քաղաքացին ստիպված է եղել գնալ մարզի այլ քաղաք և ներկայանալ բանկի
մասնաճյուղ, քանի որ իրենց տարածքում առկա չէ տվյալ բանկի մասնաճյուղ: Նա տեղեկանք
է վերցրել բանկից, ներկայացրել այդ տարածքի հարկադիր ծառայություն, այնտեղից էլ
ասել են, որ սեղմ ժամկետներում հարցը չի լուծվի, և նա 1 ամսից նոր կարող է ստանալ
այդ գումարը:
Մեկ այլ բողոք ներկայացրած անձ հայտնել է, որ հարուցված
կատարողական վարույթի պարտապան է, ստանում է հաշմանդամության կենսաթոշակ: Ըստ
դիմողի՝ իր հաշմանդամության կենսաթոշակի հաշվեհամարից բռնագանձվել է գումար:
Վերջինս հավելել է նաև, որ բարձրացված խնդրի կապակցությամբ դիմել է Հարկադիր
կատարումն ապահովող ծառայությանը, սակայն խնդիրը չի կարգավորվել:
Բարձրացված խնդիրը քննարկվել է Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության
հետ: Քննարկման արդյունքում հարկադիր կատարողը տեղեկացրել է, որ իրենց մոտ չի
երևացել, որ նշված հաշվեհամարը հաշմանդամության կենսաթոշակի հաշվեհամար է, այդ իսկ
պատճառով գումարը բռնագանձվել է: Ըստ հարկադիր կատարողի՝ ինքը կապ է հաստատել
բանկի հետ, որպեսզի նրանք գրություն ուղարկեն Ծառայությանը նշված հաշվեհամարը
հաշմանդամության կենսաթոշակի հաշվեհամար հանդիսանալու վերաբերյալ, և նշված
հաշվեհամարը հաշմանդամության հաշվեհամարը հանդիսանալու վերաբերյալ համապատասխան
հիմքեր ունենալու դեպքում բռնագանձված գումարը հետ կփոխանցի պարտապանի
հաշվեհամարին:
Նշված խնդրի վերաբերյալ բանկի և հարկադիր կատարողի հետ Մարդու
իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմի համագործակցության արդյունքում հարկադիր
կատարողը համապատասխան գրությունը բանկից ստացել է և պատրաստակամություն է հայտնել
խնդիրը կարգավորել:
Պաշտպանին հասցեագրված մեկ այլ բողոքով անձը տեղեկություն է
ներկայացրել այն մասին, որ իր հաշմանդամության կենսաթոշակի հաշվեհամարի վրա
Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայությունն արգելանք է դրել:
Նշվածի կապակցությամբ հարցը քննարկվել է Հարկադիր կատարումն ապահովող
ծառայության հետ, որը պատրաստակամություն է հայտնել խնդրի կարգավորման հարցում:
Դեռևս նախորդ տարի բարձրացված հարցի վերաբերյալ ՀՀ արդարադատության
նախարարությունից պարզաբանվել է, որ Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայությունը
հարուցման պահին որևէ տեղեկատվություն չունի պարտապանի բանկային հաշիվներում առկա
դրամական միջոցների ծագման աղբյուրի վերաբերյալ, ուստի լինում են դեպքեր, երբ
պարտավորության չափով արգելանքը կիրառվում է նաև պարտապանի աշխատավարձի կամ դրան
հավասարեցված այլ եկամուտների վրա՝ այդ թվում կենսաթոշակի: Հետագայում, երբ
Սոցիալական ապահովության ծառայություն հարցման արդյունքում կամ պարտապանի (կամ նրա
ներկայացուցչի) կողմից Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայություն ներկայացված
համապատասխան տեղեկանքից, այդ թվում՝ գործատուից ստացված տեղեկանքից, պարզվում է,
որ արգելադրված գումարները «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի
6-րդ գլխով նախատեսված դրամական միջոցներ են, Հարկադիր կատարումն ապահովող
ծառայությունն արգելանքը կիրառում է նույն գլխով նախատեսված չափով և կարգով:
Փաստորեն, անձի հաշմանդամություն ունենալու կամ կենսաթոշակառու
լինելը պարզելու գործողությունները ձեռնարկվում են ավելի ուշ, իսկ դրամական
միջոցները բռնագանձվում առանց հանգամանքների ճշտման՝ օրենքի խախտմամբ:
Հարկ ենք համարում շեշտել, որ Հարկադիր կատարումն ապահովող
ծառայության հարկադիր կատարողների հետ հաստատված է համագործակցություն և Պաշտպանի
աշխատակազմի բարձրացրած հարցերն անհատական գործերով, ընդհանուր առմամբ, ստանում են
արագ արձագանք։ Բայց խնդիրն այն է, որ անհատական դեպքերի քննարկումը չի լուծում
համակարգային խնդիրները։
Ուստի, պետք է անհապաղ միջոցներ ձեռնարկվեն համապատասխան
մեխանիզմներ ներդնելու համար, ինչը կերաշխավորի հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց
իրավունքները և վերջ կդնի հաշմանդամության կենսաթոշակների հաշվեհամարներից
գումարների բռնագանձման անընդունելի պրակտիկային:
English
